កម្ពុជា នឹងក្លាយជាប្រធានកិច្ចប្រជុំកូំពូលអាស៊ានលើកទី៣៨ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ខាងមុខនេះ។ នេះបើយោងតាមមាត្រា៣១ នៃធម្មនុញ្ញអាស៊ានដែលបានចែងថា «ប្រធានអាស៊ាន ត្រូវប្ដូរវេនជារៀងរាល់ឆ្នាំតាមលំដាប់អក្ខរក្រមនៃឈ្មោះជាភាសាអង់គ្លេស របស់រដ្ឋសមាជិក ហើយរដ្ឋសមាជិកដែលទទួលបានឋានៈជាប្រធានអាស៊ាននោះ ត្រូវធ្វើជាប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំមួយចំនួនទៀត» ។ [1]
ក្រោយពេលបានក្លាយជាសមាជិកអាស៊ាននៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៩មក ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់ធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន បានចំនួនពីរដងរួចមកហើយ ពោលគឺលើកទី១ នៅឆ្នាំ២០០២ និងលើកទីពីរនៅឆ្នាំ២០១២។
រូបភាពពី៖ https://www.londonstranger.com/south-east-asia-in-london
សម្រាប់ឆ្នាំ២០២២នេះវិញ ក្នុងនាមជាម្ចាស់ផ្ទះនិងជាប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំនេះផងនោះ ឱកាសសម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងដំណើរការសាងសង់សហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ានហាក់មិនមានអ្វីច្រើនទេ ព្រោះតំបន់នេះមានខ្នងបង្អែកផ្សេងគ្នា និងកម្មវិធីនយោបាយស្មុគ្រស្មាញក្នុងបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន។ ដូចជាប្រទេស សិង្ហបុរី គឺជាប្រជាធិបតេយ្យបែបផ្តាច់ការ, ប្រទេសវៀតណាមនិងឡាវ គឺជាប្រទេសប្រកាន់យករបបកុំម្មុយនីយស្តិ៏ឯកបក្ស, ភូមាជាប្រទេសប្រជាធិបេតេយ្យបន្តដោយភាពផុយស្រួយ ហើយហ្វីពីន ជាប្រជាធិបេតយ្យដោយរងការចោទប្រកាន់ច្រើនពីបច្ចឹមប្រទេសក្រោមកណ្តាប់ដៃដែកកម្ទេចការជួញ ដូរគ្រឿង ញៀនរបស់លោកប្រធានាធិបតី ឌុយ ទែតេ អំពីការំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ, ចំណែកឥណ្ឌូនេស៊ីវិញទើបតែស្គាល់នូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ ក្រោយការដួលរលំនៃរបបគ្រប់គ្រង ផ្តាច់ការរបស់លោកស៊ូហាតូនាខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៨[2] ចំណែកឯប្រទេសកម្ពុជា ថៃ ប្រ៊ុយណេ និងម៉ា-ឡេស៊ី គឺជាប្រទេសដែលប្រកាន់យករបបរាជានិយម។ ទោះ បីជាប្រទេសទាំងបួន ប្រកាន់របបនយោបាយរាជានិយមដូចគ្នាក្តី តែប្រពន្ធ័នៃការដឹកនាំ របៀបនៃការគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនិងជាពិសេសនោះ តួនាទីនៅក្នុងនយោបាយគឺមានលក្ខណៈ ខុសគ្នាពីប្រទេសមួយ ទៅប្រទេសមួយ។
កម្ពុជានិងថៃប្រទេសទាំងពីរ កំពុងអនុវត្តរបប រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងការសម្រេចផ្សេងៗត្រូវឆ្លងកាត់សភា។ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាព្រះមហាក្សត្រទ្រង់គ្រងរាជ្យសម្បត្តិ ប៉ុន្តែមិនកាន់អំណាចឡើយ។ ឯប្រទេសថៃ ក៏មានលក្ខណៈស្រដៀងទៅនឹងកម្ពុជាផងដែរ ពោលគឺនៅប្រទេសថៃ ព្រះមហាក្សត្រគឺ ជាប្រមុខរដ្ឋនិងជាអគ្គមេបញ្ជាការកំពូលកងទ័ពថៃផងដែរ ។
ដោយឡែក ប្រទេសប្រ៊ុយណេក៏ជាប្រទេសប្រ កាន់របបរាជានិយមដែរ តែមានលក្ខណៈខុសដាច់ស្រឡះ ពីប្រទេសទាំងពីរខាងលើ (កម្ពុជានិងថៃ) ដោយសារតែប្រទេសប្រ៊ុយណេប្រកាន់របបរាជានិយមផ្តាច់ការ ដែលមិនបានកំណត់ច្បាស់លាស់ នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ ប្រ៊ុយណេទេ។ បន្ថែមពីនេះទៅទៀតព្រះមហាក្សត្រមានតួនាទីពីររួមមាន៖ ជាប្រមុខរដ្ឋផង (ស្តេច) និងជាប្រមុខ រដ្ឋាភិបាលផង(នាយករដ្ឋមន្ត្រី)។ ហើយក្នុងនោះការសម្រេចផ្សេងៗត្រូវឆ្លងកាត់ការសម្រេចពីព្រះមហាក្សត្រ ជាមុនសិន។
នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីវិញ ប្រទេសនេះជាប្រទេសដែលប្រកាន់របបរាជាសហព័ន្ធ ក្នុងនោះព្រះមហាក្សត្រម៉ាឡេស៊ី ត្រូវជ្រើសរើសចេញពីស្តេចនៅក្នុងរដ្ឋទាំងប្រាំ បួនរបស់ម៉ាឡេស៊ីដោយឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតពីក្រុមប្រឹក្សារាជសម្បត្តិម៉ាឡេ។ បន្ថែមពីលើនេះ ព្រះមហាក្សត្រម៉ា-ឡេស៊ីមានអាណត្តិត្រឹមតែ៥ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ហើយត្រូវផ្លាស់ប្តូរទៅតាមអក្ខរក្រមនៃឈ្មោះរបស់រដ្ឋទាំងប្រាំបួន រួមមាន Johor, Kedah, Kelantan, Negri Sembilan, Pahang, Perak, Perlis, SelangorនិងTreng។ ប៉ុន្តែបេក្ខជនដែលឈរឈ្មោះជាព្រះមហាក្សត្រ អាចឈរឈ្មោះបានម្តងទៀត នៅពេលដែលអាណត្តិនៃព្រះមហាក្សត្រដល់រដ្ឋរបស់ខ្លួន។[3]
ការណ៍នេះ នឹងរុញច្រានអាស៊ានឱ្យធ្លាក់ចូលបន្តិចម្តងៗនៃការរង្គោះរង្គើរផ្នែកនយោបាយនិងសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់តាំងពីអតីតកាលក៏ដូចជាបច្ចុប្បន្នកាលផងដែរ ក្រោម ហេតុផលចំនួន៣យ៉ាងដូចខាងក្រោម៖
ហេតុផលទី១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ ជាការពិតណាស់ អាស៊ាន ជាតំបន់ កណ្តាលក្នុងការភ្ជាប់រវាង មហាសមុទ្រឥណ្ឌានិងម ហាសមុទ្រប៉ាស៊ីភិច និងជាតំបន់ឆ្លងកាត់ផ្លូវទឹកយ៉ាងសំខាន់ពីតំបន់អាស៊ីទៅអាហ្វ្រិក និងទៅតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។
រូបភាពពី៖ https://www.google.com/search?
ហេតុផលទី២. គឺកត្តាប្រជាសាស្ត្រដែលក្នុងតំបន់អាស៊ានទាំងមូលមានប្រជាជនសរុបជាង៦៥៥លាននាក់[4]ដែលជាតំបន់មានសក្តានុពលខាងទីផ្សារ និងកម្លាំងពលកម្ម។
ហេតុផលទី៣. គឺកត្តាសេដ្ឋកិច្ច ក្រៅពីភោគផលធនធានធម្មជាតិ អាស៊ានជាតំបន់មួយដែលមានសក្តានុ-ពលខ្លាំងលើផ្លូវនាវាចរណ៍ដឹកទំនិញ ម្យ៉ាងវិញទៀតអាស៊ាន ក៏ជាប្រជាជាតិ ដែលកំពុងស្រេកឃ្លានការអភិវឌ្ឍខ្លាំង ហើយបើនិយាយពីកំណើន GDP វិញក្នុងឆ្នាំ២០២០ អាស៊ានមានរហូតដល់ ៣.១១ ទ្រីលានដុល្លារអាម៉េរិក។[5]
គឺដោយសារកត្តាទាំងនោះហើយ ដែលអាស៊ាននៅតែរក្សាបានភាពជាកូនក្រមុំដែលមហាអំណាចតំបន់ ក៏ដូចជាមហាអំណាចពិភពលោកតែងចិញ្ចឹមចិត្តចង់បាន និងចង់មានតួនាទីឈរជើងរឹងមាំក្នុងតំបន់នេះ ទាំងក្នុងអតីតកាលក៏ដូចជាបច្ចុប្បន្នកាល។
ពិតមែនហើយ អាស៊ានជាសហគមន៍មួយដែល នៅមានការប្រទាញប្រទង់គ្នាច្រើនលើទិដ្ឋភាពភូមិសាស្ត្រនយោបាយយ៉ាងស្រួចស្រាលណាស់ បើទោះបីសង្គ្រាមត្រជាក់បានផុតរលត់ទៅមែន ប៉ុន្តែស្រមោលវានៅតែខ្លាំង ឬអាចនិយាយបានថា ការប្រកួតប្រជែងនៅតែមាន ប៉ុន្តែស្តែងឡើងក្រោមរូបភាពបំភ័ន្ដភ្នែកផ្សេងៗរបស់មហាអំណាច តំបន់និងពិភពលោក សកម្មភាពទាំងនោះស្តែងឱ្យឃើញតាមរយៈនៃការរះឡើងឥទ្ធិពលចិនក្រោមគោល នយោបាយ ផ្លូវនិងខ្សែក្រវាត់របស់លោកប្រធានាធិបតីស៊ីជីនពី យុទ្ធ-សាស្ត្រឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលជាគោលនយោបាយទប់ទល់ ចិនរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក,ជប៉ុននិងសម្ព័ន្ធមិត្ត ដូចជាឥណ្ឌា និងអូស្ត្រាលីជាដើម, គោលនយោបាយសម្លឹងមកទិសខាងត្បូងរបស់លោកមូន ជេអ៊ីន ដែលសំដៅលើអាស៊ាន និងឥណ្ឌា, អាស៊ានបូក៣ រួមមានអស៊ាន ចិន ជប៉ុននិង កូរ៉េខាងត្បូង, កិច្ចព្រមព្រៀងនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ មេគង្គ និងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានដែលនៅអមតាមបណ្តោយដងទន្លេមេគង្គ ព្រមទាំងកិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងៗទៀត។ នេះបង្ហាញឱ្យឃើញថា អាស៊ានជាអង្គការតំបន់ដែលពិបាកនិងរក្សាគោលជំហរខ្លួនឯងបានណាស់ហើយ ប្រធានអាស៊ានក៏ពិបាកនិងរកការសម្របសម្រួលមួយដែរ។
ជាងនេះទៅទៀត តាមរយៈបទពិសោធន៍នៅឆ្នាំ២០១២ កន្លងមក, កម្ពុជាធ្លាប់រងការចោទប្រកាន់ដែលថា កម្ពុជាបានរាំងខ្ទប់មិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមបាន ដែលកាលនោះមានតួអង្គពីរដែលចេញមុខខ្លាំងគឺ មានប្រទេសវៀតណាម និងហ្វីលីពីន។
សម្រាប់ឆ្នាំក្រោយនេះ គេត្រូវមើលតួអង្គហ្វីលី- ពីនសិន មុននឹងឈានទៅរកការសន្និដ្ឋានមួយដែលថា តើប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនអាណត្តិថ្មីនេះ(បោះឆ្នោតនៅខែឧសភាឆ្នាំ២០២២) នឹងមានទំនោរទៅរកចិនឬអាម៉េរិកបើងាកទៅរកចិន នោះនឹងមិនសូវដុតរោលបញ្ហាសមុទ្រចិនខ្លាំងនោះទេ តែបើជាអ្នកអាម៉េរិកនិយមវិញ គឺច្បាស់ណាស់ កំដៅនឹងឡើងពិសេសក្នុងពេលកម្ពុជា ជាប្រធានអាស៊ាននេះតែម្តង។ រយៈពេលនេះ ហ្វីលីពីន កំពុងស្វែងរកអនាគតមេដឹកនាំថ្មីក្នុងឆ្នាំ២០២២ ហើយចិនក៏ហាក់កំពុងលូកដៃចូលដោយប្រយោលដែរ គឺថ្មីៗនេះកងជីវ ពលចិនជាង២០០នាវា[6] បានបណ្តែតខ្លួនចូលទៅដល់តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកកៀកនឹងហ្វីលីពីន ដែលជាប្រធានបទនៃកម្មវិធីនយោបាយការបរទេសសម្រាប់អនាគប្រធានា ធិបតីថ្មី។
រូបភាពី៖ https://www.bbc.com/news/world-asia-56474847
ក្រៅពីកត្តាប្រកួប្រជែងខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចនៅមានវិបត្តិកូវីដ-១៩ មួយទៀតក៏ជារឿងស្មុគ្រស្មាញណាស់ដែរ ថ្វីត្បិតតែវាជាវិបត្តិសាកលមែន តែវាក៏បានជះផលវិបាកមិនតិចទេមកដល់ប្រទេសជាសមាជិក អាស៊ាន ត្បិតជំងឺនេះកំពុងញាំញីខ្លាំងនៅអាស៊ានបើទោះបីជាយុទ្ធនាការចាក់វ៉ាក់សាំងកំពុងមានសកម្មភាពនៅក្នុងសមាគមន៍ទាំងមូលក្តី។
ងាកចេញពីបញ្ហាច្រាក់ស្រែះទាំងអស់នោះ បើយើងក្រឡេកមកមើលជ្រុងនៃផលប្រយោជន៍និងឱកាសសម្រាប់កម្ពុជា ដែលអាចទាញចេញក្នុងនាមជាប្រធាន អាស៊ានឆ្នាំ២០២២នេះវិញ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ជាឱកាសក្នុងការបង្ហាញឱ្យពិភពលោក បានស្គាល់ពីកម្ពុជា បន្ថែមទៀតពីលើអ្វីដែលធ្លាប់មានកន្លងមក, ជាការបង្ហាញ ពីសក្តានុពលលើសេដ្ឋកិច្ចក្នុងការទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគបន្ថែម, ការប្រជុំដែលបង្ហាញថា កម្ពុជាអាចមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការគ្រប់គ្រងជម្ងឺកូវីដ-១៩ ដែលជាការបើកទំព័រផ្សព្វផ្សាយថ្មីដល់ទទួលនូវភ្ញៀវចរអន្តជាតិនានា ឱ្យមក កម្សាន្ត នៅកម្ពុជាបាន(ក្នុងករណីប្រជុំផ្ទាល់មិនមែនអនឡាញ)។
រីឯចំពោះទិដ្ឋភាពនយោបាយតំបន់ ផលចំណេញ គឺកម្ពុជា អាចមានកេរ្ត៍ឈ្មោះមួយបន្ថែមទៀតលើឆាកអន្តរជាតិ ដោយអាចសិក្សាលទ្ធភាពដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួល ក្នុងយន្តការស្វែងរកដំណោះស្រាយជូនវិប ត្តិនៅភូមា ដោយយោងតាមបទពិសោធន៍កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ គឺថា កម្ពុជាមិនអាចធ្វើអ្វីបានលើសនេះបានព្រោះធម្មនុញ្ញ អាស៊ានបានចងរួចបាត់ទៅហើយគឺ ការដែលមិនជ្រៀតចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងផងគ្នា, ដោយឡែកបញ្ហាសន្តិសុខតំបន់វិញ កម្ពុជាអាចប្រហែលបានត្រឹមចូលរួមជាមួយតំបន់ និងពិភពលោកក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំង និងភាវរកម្ម, ការជួញដូរមនុស្ស, ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនជាដើម, ប៉ុន្តែបើអាចកម្ពុជាគួរសិក្សាលទ្ធភាពក្នុ ងការរក្សាជំហរកណ្តាលនិយមមួយដើរតួរ ជាមេអណ្តើកក្នុ ងការសម្របសម្រួលបន្ធូរបន្ថយកំដៅនៅ សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីចាប់យកឱកាសទាំងនោះ ការត្រៀមខ្លួនរបស់កម្ពុជារួមមាន៖ ការគ្រប់គ្រងការរីករាលដាលកូវីដ-១៩ ឱ្យបាននៅក្នុងប្រទេស, កំណែទម្រង់បន្ថែមបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌដល់អ្នកវិនិយោគបរទេស ពិសេសកាត់បន្ថយការិយាធិបតេយ្យ, កែសម្រួលតំបន់ទេសចរណ៍ក្នុងស្រុកទាំងសោភណ្ឌភាព , សេវាកម្ម, និងបរិស្ថាន, បង្កើតក្រុមការងារពិសេសមួយដើម្បី បញ្ចុះបញ្ចូលបណ្តាគូជម្លោះនៅភូមា និងក្រុមពិសេសមួយទៀត សម្របសម្រួលបណ្តាប្រទេសដែលមានជម្លោះជាមួយចិន និងប្រទេសចិន ដើម្បីជជែកគ្នារកដំណោះស្រាយមុនសិន , បើជជែកមិនត្រូវ គ្មានការសម្បទានគ្នាទេ រក្សាជំហរតាមឆ្នាំ២០១២។
ជារួមមក ក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះ កម្ពុជាប្រហែលជាអាចនឹងទទួលដុំថ្មក្តៅដែលអាស៊ានបោះមកជុំ វិញបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងដូចឆ្នាំ២០១២ដែរ, មួយវិញទៀត គឺបញ្ហានៃការប្រកួតប្រជែងឥទ្ធិពលនយោបាយ របស់មហាអំណាចតំបន់ និងពិភពលោកក្នុងអាស៊ាន, វិបត្តិនៅភូមា និងវិបត្តិកូវីដ១៩ជាដើម ដែលសុទ្ធសឹងជាវិញ្ញាសាដែលពិបាកនឹងរកដំណោះស្រាយបានសម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានឆ្នាំ២០២២នេះ។
[1] ASEAN,The ASEAN Charter, Jakarata, November 2020, P 27, available in https://asean.org/storage/November-2020-The-ASEAN-Charter-28th-Reprint.pdf, accessed in May 7,2021 at 10: am.
[2] ជឹង ប៉ូជីន, ២០ឆ្នាំក្រោយមក ឥណ្ឌូណេស៊ីពិចារណាពីកេរ្តិ៍ដំណែលនៃការធ្វើកំណែទម្រង់របស់ខ្លួន, វិទ្យុសំលេងសហរដ្ឋអាម៉េរិក (VOA), ចុះផ្សាយថ្ងៃ ទី 25 ឧសភា 2018, https://khmer.voanews.com/a/indonesia-consider-reforming/4409455.html។
[3] ថ្មីៗ៖ អាស៊ាន៖ ប្រទេសប្រកាន់របបរាជានិយមដូចគ្នា តែការអនុវត្តខុសគ្នា , ចុះផ្សាយថ្ងៃទី៦ កុម្ភះ ២០១៥, available in: https://thmeythmey.com/?page=detail&id=23080, accessed on May 7, 2021 at 15: 30 pm។
KHEK VIREAK ( ខែក វីរៈ) 